Dijitalde güvende miyiz?

Sosyal medyada vakit geçirme oranı gün geçtikçe artıyor. Dijital okuryazarlık ve güvenlik için eğitim almak şart oldu. Bu konuda merak edilenleri Sosyal Medya ve Dijital Güvenlik Eğitim, Uygulama ve Araştırma Merkezi (SODİGEM) Müdürü Prof. Dr. Levent Eraslan’a sorduk. Buyrun okuyalım.

• Sosyal medya üzerinde çok fazla vakit geçirebiliyoruz. Okumalar, araştırmalar yapıyoruz. Dijitalde doğru okuryazarlık için ne yapabiliriz?

Lapp, Moss ve Rowsell (2012) ifade ettiği üzere okuryazarlık kavramı okuma yazma bilmenin ötesinde üst bilişsel düşünmeyi gerektiren bir zihinsel kod çözme işidir.  Bu bilgiden yola çıkılacak olursa dijital okuryazarlık da dijital dünyanın getirdiği pek çok bilgi yığını da bunlar arasında seçim yapmayı doğru ve gerekli bilgiyi seçerek kullanmayı öğrenme anlamını taşır. Günlük hayatta sıklıkla kullandığımız Sosyal medya araçları içinde bizlere sunulan bilgiyi bulma, analizini yapma, bilgileri birleştirerek sentez bilgiyi sunabilmek için dijital okur yazarlık adına eğitim alınmalıdır. Özellikle öğretmenlerin eğitim verdiği kitleye hitap edebilmesi için kendini geliştirmek adına eğitim alarak derslerini farklı ortamlara taşıma ve uyarlanabilir hale getirme konusunda beceri geliştirmeleri elzemdir. Üniversite sıralarında başlayacak olan bu eğitimler farklı çıktılar üreterek sonuçlandırılabilir. Öğretmen adayları ve öğretmenlerin eski yöntemler ve geleneksel uygulamalara başvurması eğitimde dikkat ve motivasyon eksikliğinden kaynaklanan öğrenme problemlerini de yol açabilir. Bu bakımdan yeni ve güncel olanı takip ederek bunun içinden doğru bilgi ve yanlış bilgiyi ayırt etme becerisi ile donanarak dijital okuryazarlık eğitimleri alınmalı ve verilmelidir.

• Kişisel bilgileri, hesapları, dosyaları, fotoğrafları dijital medyada nasıl muhafaza edebiliriz? Dijital güvenlik için ne yapmak gerekiyor?

Drive dosyaları gibi dosyalara kaydettiğiniz bilgiyi şifreleme özelliği ile koruyabiliriz. Şifreler belirli aralıklarla değiştirilmeli ve çift güvenlik veya iki adımlı doğrulama yöntemi uygulanmalıdır.

• Aileler paylaşabiliyor. Bu durumu çocuk mahremiyeti açısından nasıl değerlendiriyorsunuz?

Kişisel verilerin korunması kapsamında değerlendirilecek bu başlık çocuk Hakları ihlalidir. Ailesi bile olsa bu hak ihlalidir ve uluslararası ve anayasal sözleşmelere aykırı bir durum teşkil etmektedir. Çocuğun ayrı etme yaşına gelmeden bu tür mecralarda farklı içerikler için kullanılması ebeveynlerin farkında olmadan çocuğunu tehlikeye atması durumunu ortaya çıkarmaktadır.

• Sosyal mecralarda adap ve ahlak kuralları ihlal ediliyor. Bunun dikkate alınması için neler yapılabilir?

Kişisel fikrimce bazı uygulamalara yasaklar getirilebilir. Bazı uygulamalar kişisel bilgilere de erişebilmek ve izniniz olmasa dahi size ait olan bilgiyi veya durumu farklı şekilde depolama veya kullanabilme yetkisi olmaktadır.  Bazen istemeden de olsa okumadan kabul edilen sözleşmelerinin içeriğinde yer alan ve kişisel Hakları ihlal eden siteler gerekli şekilde cezalandırılması gerekmektedir. Bunun dışında kalan ve Sosyal medyada akım haline gelerek kültürel yaşam biçimine uygun olmayan hal hareket üslup vb. durumlar engellenemez bir hal almıştır. Bunun yanlış olduğunu bilse bile birey buna isteyerek veya istemeden dahil olabilmektedir. Normalmiş gibi gösterilen bunu dışlayan görüşe de geri düşünceli olmakla suçlanan kişiler de tepkilerini azaltarak veya bastırarak bu durumun önüne geçememektedir. Böyle durumlar için ahlak, etik ve edep üzerine konuşmalar içerikler reklamlar veya diziler yapılıp yayınlanarak kitle mücadelesi verilmelidir. Ahlak, etik, edep gibi değerlerin yokluğu ile toplumsal çıktılar anlatılarak yanlış nerede, nasıl üzerine düşünme farkındalığı uyandırılabilir.

• Sosyal medyada çok kirli bilgilere yer verilebiliyor. Doğru ve gerçek bilgiye nasıl ulaşabiliriz?

Farklı araştırmalar ile bilginin desteklenip desteklenmediği araştırılmalıdır. Bir mecrada alınarak yayınlanan pek çok bilgi mevcuttur.  Bu bakımdan sitelerdeki bağlantıların güvenlik durumlarını kontrol etmek de bu durumu anlamayı sağlayabilir. Doğru bilgiye ulaşmak için bilginin kaynağı, kanıtları, gizlilik durumu gibi sorgulamalardan geçirebilmeliyiz.

• Dijital medya okur yazarlığı eğitimi her yaş grubu için oldukça önemli. Siz bu konuda çalışma yapıyor musunuz?

Bu konuda kendimi geliştirmek adına bazı eğitimlere katılarak uygulayabilir olma adına çalışma yaptım. Akademik olarak yaptığım bu çalışmaların neticesinde öğretmen adaylarının dijital medya araçlarını kullanma durumları oldukça iyi durumdayken buna dair içerik üretme konusunda zayıf kalmışlardır. Sosyal medyada zaman geçirmek bir içeriği paylaşmak vb durumlar dışında yeni bir dijital araç ile içerik üretmeleri istendiğinde daha zayıf kaldıklarını belirtebilirim. Eğitim verildiğinde ise bu durum iyi hale getirebiliyor.  Üstelik ilgi çekici bulunarak kullanımı konusunda da olumlu görüş bildirmişlerdir.